Joanes Leizarraga

Joanes Leizarraga

Sarrera:

Joanes Leizarraga 1506an jaio zen Beskoitzen eta 1601ean hil zen Bastidan. Hau da, XVI.mendean bizi izan zen euskal idazlea izan zen.

Hainbat ekarpen egin zituen euskal literaturaren historia eta euskararen historiara, hainbat testu itzuli zituen latinetik euskarara. Haien artean Itun Berria itzuli zuen, bere iztupenetariko garrantzitsuena dela ezan dezakegu.

Herriak egokitutako irakurgaiak behar zituen, horregatik hasi zen Leizarragak itzultzen. Iparraldeko euskaldunentzat idatzi zuela igartzen zaio. Nafarroa Beheko eta Lapurdiko euskararen ezaugarriak erabiltzen zituen. Ipar Euskal Herriko euskaldunei zuzendutako
koiné edo euskarabatu bat egin zuela dirudi.


Nafarroako erreinuan Latinaren ordez okzitaniera izendatu zen hizkuntz administratibo, ofizial eta judizial bezala. Baina gorteak azkar aurkitu zuten lehia egingo zion hizkuntza; Nafarroako erromantzea, Euskarak ez bezala, ofizialtasuna izango zuen, erreinuaren hizkuntza izan arren ez zuen prestigio sozialik.

Testuinguru historikoa:

XVI.mendea Errenazimenduaren hasiera izan zen, inprentaren asmaketak asko lagundu zion literaturari. Erlijioaren aldetik, Luteroren erreforma zegoen, baina katolikoek elizaren birmoldaketa nahi zuten, kontrarreforma. Trentoko kontseilua egin ondoren, katolikoen nahia lortu egin zen. Kontrarreformarekin Ignazio Loiolakoaren Jesuiten ordenak eta protestantek irabazitako lurraldeen errekonkista lortu zen.

Leizarragaren euskara ez da gaur egunekoaren hain desberdina, baina latinaren eragina nabaria da.